Vleermuizen beschermen én woningen isoleren

Warmte 365 => Origineel artikel: 08.11.2023 Brendan Hadden

Op 2 aug concludeerde de Raad van State dat isolatie van spouwmuren pas mag na een ecologisch onderzoek naar gevolgen voor beschermde soorten zoals vleermuizen. Een klap voor de isolatiesector, gezien tijd en onderzoekskosten. Klimaatstichting HIER organiseerde een webinar met de vraag: hoe zorgen we dat isolatie van woningen niet stil komt te liggen?

Isolatie is vaak de eerste en makkelijkste stap in verduurzaming van woningen. Politici en beleidsmakers hebben het regelmatig over het ‘isolatieoffensief’ dat we nodig gaan hebben.

Echter kunnen er beschermde diersoorten leven, in de delen van het huis waar isolatie het meest wordt toegepast. Zo leven vleermuizen regelmatig in de spouwmuur van een huis en maken huismussen en zwaluwen hun nesten onder dakpannen en andere kieren.

De Nederlandse Wet natuurbescherming verbied het verstoren, doden of wegnemen  verblijfplaats van beschermde soorten. De Raad van State deed onlangs een uitspraak, dat iedereen die spouwmuurisolatie wil eerst een ecologisch onderzoek moet laten doen. Dat onderzoek kan duizenden euro’s kosten en een jaar of langer duren, waardoor het in feite geen reële optie meer is voor particuliere huiseigenaren.

Artikel  Raad van State: ‘Ecologisch onderzoek nodig bij isoleren van spouwmuren’

Soortenmanagementplan
De provincie Utrecht ontwikkelde een aanpak conform het ‘soortenmanagementplan’ (SMP), een werkwijze uit de ecologie. Bij een SMP onderzoekt de gemeente pro-actief alle beschermde soorten, binnen het gebied; en wordt een plan opgesteld om die soorten duurzaam te behouden. Vervolgens kan een ontheffing op afzonderlijk onderzoek voor activiteiten binnen dat gebied worden aangevraagd, door beroep te doen op het SMP.

Een voordeel is dat je met onderzoek op gebiedsniveau netwerken beschermd in plaats van individuen. Hoewel het gemiddeld twee ton per gemeente kost, kan dat vaak binnen enkele jaren terugverdiend worden. Zeker als woningcorporaties betrokken zijn bij het onderzoek.

Momenteel is er breed gedeelde consensus – bij ecologen, natuurverenigingen en overheden – dat het SMP, als instrument, de enige duurzame oplossing is die we hebben om particulieren te ontzorgen, en bouw- en isolatiewerkzaamheden te continueren.

Artikel  SMP helpt SallandWonen met effectief en diervriendelijk verduurzamen

Een SMP is een oplossing voor de combinatie verduurzamen en natuurbehoud, maar is erg uitgebreid. Het SMP opstellen kan twee jaar duren, wat te lang is om het isolatieoffensief tijdelijk stil te leggen. Daarnaast is het ook arbeidsintensief, waarvoor veel kennis nodig is.

SMP-onderzoek is redelijk specifiek, en alleen voor ervaren ecologen. Momenteel kan de markt niet voor alle gemeenten binnen een jaar een SMP-onderzoek starten.

Een noodzakelijke tussenstap
De oplossing die de provincie Utrecht ontwikkelde – met ecologen, juristen en isolatie-branche is een tussenstap genaamd het pre-SMP. Dit is een manier voor gemeentes om ontheffing voor particulieren te krijgen om individueel onderzoek te moeten doen. Het bestaat uit twee pijlers: Gemeente start met SMP-onderzoek; en de isolatie-ingreep moet ‘natuurvriendelijk’ gebeuren.

Vooral natuurvriendelijk isoleren heeft nog wat haken en ogen. Juridisch gezien zijn gemeenten nog steeds gebonden aan de Wet natuurbescherming en mogen beschermde soorten nog steeds niet worden gedood of verdreven van hun verblijfplaats. Dit betekend dat isolatiebedrijven aan een lijst principes moeten voldoen om werk te mogen voortzetten.

Natuurvriendelijk isoleren
In een kamerbrief van 4 oktober staat omschreven hoe het natuurvriendelijk isoleren zal gaan werken. Isolatiebedrijven moeten een training volgen om het certificaat van natuurvriendelijk isolatiebedrijf te krijgen, zolang Gemeentes nog géén SMP hebben. Vervolgens moeten ze de principes van het natuurvriendelijk isoleren blijven volgen.

Deze principes zijn best uitdagend, omdat een gemeente in die periode, dan slechts 5 - 7% van de woningen, in een gebied mag isoleren, en moet ze zorgen voor alternatieve woonplekken voor broedende dieren. Deze beperking is nodig omdat het ecologisch onverantwoord is om hele wijken in één keer aan te pakken. Daarnaast kunnen isolatiebedrijven niet zoveel woningen, in een jaar, isoleren.

Artikel  De Jonge draagt natuurvriendelijk spouwmuur isoleren aan als tussenoplossing

Een ander pijnpunt voor isolatiebedrijven is rekening houden met de ‘natuurkalender’. Zo mag in de vleermuis broedperiode, geen vleermuis werende maatregelen nemen. Ook tijdens de winterslaap mag men beperkt maatregelen nemen. De grote isolatiebedrijven kunnen dit makkelijker organiseren, dan de kleinere.

Dit betekend dat de jaaromzet in 3½ maand verdiend moet worden. Waar moeten ze mensen vandaan halen om woningen natuurvrij te maken, in die periode? En wat doen ze met die mensen in de rest van het jaar?

Overbruggingsperiode
Hoewel lastig voor isolatiebedrijven, is het noodzakelijk dat deze tussenoplossing goed wordt geïmplementeerd. Er zijn momenteel weinig alternatieven om zowel te isoleren alsook de dierensoorten beschermen. Uiteindelijk wil ook de isolatiesector naar een situatie waarin zowel woningen verduurzaamd kunnen worden, zonder rekening te moeten houden met beschermde diersoorten.

Hoewel de uitspraak van de Raad van State betekent dat de isolatiesector snel moet schakelen, beginnen er dus handvaten te komen voor bedrijven om toch het werk voort te kunnen zetten. Hoe sneller partijen zich hiervan bewust zijn, hoe sneller de verduurzaming voortgezet kan worden zonder dieren, in- en rond onze huizen, verder onder druk te zetten.

.